Cando pro un’occasione o s’àtera nos intopamus tra sardos chi ,sunt in Belgio dae una vida, no mancat mai de faeddare de su ghi ant bividu in Sardigna, Pedru, in bidda sua faghiat su maniale, traballaiat sas terras antzenas a sa zoronada, m’a contadu unu pagu de su ch’est istada sa vida sua prima de emigrare pro traballiare in sas minieras belgas.
E mi nàrat: “Sa bisione prus bia chi mi torrat a mente est sa messera, e-i cussa visione de sas tancas de su trigu giompidu, cando suta su sole de triulas si pesaiat sa frina de su bentu caldu d’aundaiat sas s’ispigas, tando cussas tancas doradas pariant unu mare in movimentu. In cussos annos medas terras fint postas a trigu, su laore rapresentaiant unu capitale pro sos padronos e un’istajone de traballiu de importu mannu pro sos maniales de sa terra. Deo fiat messadore e de istajones de messera nd’apo fatu prus de una. A sigundu s’annu custu traballiu duraiat puru duos meses, fit una de sa printzipales atividades de s’istiu, sos messadores bonos fint chircados e apretzados “. Pedru si cummovet ma sighit nàlzende a boghe lena: “Su mantzanu mi nde pesaio chito, ponio in su sacapane carchi pane, unu biculu de casu, carchi pumata e non mancaiat carchi chibudda, un’ampullone de abba e-i sa falche. Cun su sacapane a tracollu bessio a sas primas lughes de s’albore. Sas terras no semper fint acculzu a bidda, a bortas che fint meda atesu.
S’andaiat a pè, m’est capitadu puru de faghere prus de un’ ora de caminu pro bi podere arrivire, apena arrividu a su logu cuminzaiat a messare. Sos cuntratos cun su padronu cando fint a sa tzoronada fio pagadu a fine de chida, cando su cuntratu fit a cotimu, medas bortas fio pagadu a cumpridura de s’incunza. In calesiat cuntratu sas oras non fint tentas mai a contu, si traballaiat dae sas primas oras de sa die finzas a s’intrinada. S’unicu riposu fit a s’ora de mesudie, duas oras bonas meritadas e beneitas, poi de tantas oras passadas suta su sole chi cotziat sas palas e cun su cara subra s’ispiga calda che fogu.
In cussas oras beneitas nos riunimis paris cun sos ateros, a s’umbra suta carchi arbure, su pastu no fit mai bundante, fit mandigadu a sa lestra, de sas bortas fit pane e casu ebbia, sos prus fortunados teniant oso a tostu o carchi cata preparados dae sa mutzere o dae sa mama issoro, ma in cussos annos de miseria, a medas capitaiat ispissu de che passare tzoronadas a pan’e chibudda cun abba solu, carchi borta est capitadu puru a mie. Cando a bortas sas terras fint acurtzu a sa idda capitaiat chi unu de sa famiglia beniat a batire unu piatu de aliu e un’ampullone de abba frisca”
“Sa messera est unu traballiu pesudu ma est puru un’arte, su “mannuiu” si depet messare chenza perdere tropu ispigas e andat presu bene istrintu cun su ristuju de s’ispiga matessi, e pasadu in terra, onzi chimbe o sese mannuios fatos, andant presos a paris, bene istrintos, semper cun su ristuju de s’ispiga, custu fasciu de mannuios si nàrat sa “ manada”, cando si faghent chimbe manadas andant pasadas in terra a duas a duas, una subra s’àtera e una in mesu, custu fasciu si nàrat sa “manna” . A manu a manu chi sa messera avantzaiat , si bidiant sas mannas ispartighinadas chi restaiant in sa tanca finas a cumpridura de sa messera.
A messera fata, sas mannas andaiant garrigadas in su carru de linna tiradu dae sos boes e si giughiant a s’alzola. In cussos tempos a messera fata, pro triulare su trigu, sos massaios s’auniant in ses o sete pro faghere bennere sa trebbia , gai si partiant sas ispesas e ontzunu cumpriat s’incunza sua. Sa die de s’arzola fit tzertu una die de traballiu ma a totus pariat una bella die de festa. Tantos massaios offriant s’ustare a sos maniales suos, cuntentos de arrivire a sa fine de sa tribbulada istajone. Su prus de sas bortas si aparitzaiat in terra, s’isterriat una tiatza e si mandigaiat e, si buffaiat cun allegria nende.nos unu a s’ateru “A s’àter’annu mezus”. Pensade chi si connoschiat unu messadore a su colore de sa pedde cota dae su sole, deo teniat sos pilos chi pariant brujados e-i sa note mi fasciaiat sas nujas de sas manos de cantu fint dolorosas e isformadas dae s’atzione de messare e de istringhere su mannuiu a puntzu pienu, in sos meses de sa messera nde perdiat de pesu puru de sete chilos”.
Traballiu de sacrifitzios chi gasi non si podet mancu faghere a contu , e cun totu, oe pro sos chi l’ant bivida, custos sunt ammentos chi torrant a bia cun nostalgia, cando nde faeddant si cummovent, tenent sas lagrimas in ojos e lis tremulat sa oghe !