A PIETRINU: S’AMORE DE UNA VIDA

di Anna Maria Sechi

Belgio a printzipiu de s’annu 1955, mama e babbu retzint una litera dae unu nebode  nende chi sa situatzione econòmica in bidda nostra fiat diventada meda peus de prima, apende pèrdidu totu sas ispera suas de agatare unu traballiu chi li permitere de si campare,  aiat fatu sa dimanda a s’ufitziu de collocamentu pro bènnere in Belgio a traballiare in  sas minas de carvone. Nos iscrìiat pro nos avertire de s’arrivu sou nende.nos chi nos diat imbiare s’indiritzu  apena ch’arrivaiat in Belgio. Mama e babbu dispiaghidos de ischire chi issu puru aiat leadu sa detzisione de emigrare pro fàghere comente totus in cussos annos, su minadore. Custa fiat s’ùnica manera de lassare  sa Sardigna chi fiat poninde  su prìogu de cantu sa base de su pòpulu sardu fiat pòberu in terra.

M’ammento chi fia cuntenta de ischire chi prestu dia àere unu fradile a  curtzu a nois. Aimis lassadu sa  bidda nostra cando téniat unos chimbe annos apena, ischia chi ténia fradiles e sorrastras in bidda mia ma a curtzu proprio non d’apo mai tentu. Cando amus lassadu sa bidda nostra nos semus separados puru daes totus  sos affetos chi tenimis. Duncas tènia presse de lu bìdere arrivare.

In su mese de austu retzimis sa litera sua cun sa cale nos at mandadu s’indiritzu de sa cantina in ue fiat allogiadu, a Milano l’aiant assinnadu a sa regione de su  Limburgo, aiat giai leadu traballiu in sa mina de  André Dumont chi fiat in WINTERSLAAG.

Babbu, sa dumìniga a poi partit in trenu a l’agatare, cando si sunt bidos, babbu li proponzesit de lu fàghere trasferire pro traballiare in sas minas de sa zona nostra, sa Vallònia ue si faeddat su frantzesu, fradile chi si sentiat solu solu che orfanu  in tzitade, atzetesit de cun piaghere sa proposta.

A distantzia de carchi chida fiat cun nois.  Fiat una dumìniga cando babbu  in trenu est torradu a Witerslaag pro lu leare. In domo los isetaimis a tarda sera imbetze sunt arrividos meda prima. M’ammento chi m’aio  samunadu sa conca e mancarri pili riccia de  natura mi so posta sos pabirotos in sos pilos pro lo asciutare mezus,  cando  apo intesu sa boghe de Babbu so andada impresse a los saludare ismentighende.mi chi tèniat sos bigodinos, cando m’at bidu fradile meu mi so abista  ch’est  restadu mudu pro carchi istante abbaidende.mi, s’ùrtima borta chi m’aiat bidu tènia una dèghina de annos, tra sos deghe e sos batordighi annos una pitzinna fisicamente cambiat, non fia prus sa pitzinnedda sestada a  saccu, fia diventada una bella piciocca romasa e de bona istatura, cosa chi fradile meu non s’isetaiat.

Sa vida cun fradile, at cambiadu s’esistèntzia de tota sa famìlia, cun sa presèntzia sua non nos  sentìamus prus solos, totu nos pariat prus allegru, deo prus che babbu e mama, ca tèniat una cumpanzia. Babbu mi lassaiat andare a cinema cun issu. A pagu a pagu l’apo amparadu a faeddare su frantzesu, in cambiu isse m’insinnaiat a ballare. Non bessiat gasi mai a su solu,  cando si depiat comporare carchi pignu de bestimenta mi dimandaiat semper de l’acumpangiare, cosa chi faghia cun piaghere. A sa fine fimis semper paris che sos poddighes de una mano. Fradile meu fiat unu bonu ballerinu e li piaghiat de andare a ballare, cando b’andaiat  mi giughiat semper cun isse. Die pro die  m’abitzaia chi su bellu e simpaticu fradile meu, fiat diventende semper de prus parte de sa vida mia e de totus sos sonnios chi faghia, non bidia nudd’àteru che isse. A sas miradas chi téniat pro a mie, bidia chi nutriat  sos matessi sentimentos de s’amore chi naschiat tra nois duos.

Ténia bindigh’annos cando sas laras suas ant basadu sas mias pro sa prima borta, cussu primu basu m’est bastadu pro ischire chi fiat issu ebbia  s’amore meu. Nos  semus fidantzados, s’annu a poi nos semus isposados, téniat  seigh’annos, issu vinti otto. Cumintzamus gasi s’àndala de sa vida nostra,  prestu apo tentu sa prima fiza, pro curpa de sa mala assistèntzia de s’ostètrica de turnu chi mancarri fia in clinica no at cherfidu giamare unu dutore pro m’assistere, sa pitzinna nostra est morta in su naschere, cando apo partoridu bidende sa pitzinna  morta m’at rinfaciadu  malamente nende.mi – Sa curpa est  tua, as ticchirriadu tropu, as sofogadu sa pitzinna-. Intendende custas pàraulas m’at picadu un’unda de odiu contro cussa prepotente fémina de malora, ancora lu risento .  Ae cussos tempos non faghiant àteru nche nàrrere male de sas féminas italianas, nos giughiant a cantone ca nachi fiamus delicadas e chi no ischimis sufrire a sa muda. Pòdimis denunziare su fatu  ma bi chèriat dinari meda pro sos avvocados, fimis immigrados, pro nois sos defensores fiant pagos. Deo e Pietrinu isconsolados, nos semus dèpidos acunnostare pranghende sas lagrimas chi tenimis abbratzados unu a s’àteru. Su sigundu partu c’apo  tentu, amus rischiadu de bi ponnere sa vida deo e sa pitzinna,  fortuna nostra chi Nostra Segnora nos at salvadu.

 A su cumprire de sos ses annos de traballiu in sa mina,  Pietrinu est bistadu avvertidu dae su dutore chi sos pumones suos fiant giai cun taccas de  silicose, l’at cunsitzadu de lassare  sa mina cantu prima. Ma ite pòdiat fàghere? Pietrinu  in manos suas non téniat nen arte e nen parte. Tando cun s’ispera de lu preservare dae sa maladia de sa silicose, amus detzisu de fàghere sos teraccos in una domo e nos amus chircadu unu postu a Bruxelles. A pusti de carchi annu s’est presentada s’occasione pro issu de fàghere una formatzione  tecnica in una  iscola pro diventare retificatore de petzos de pretzisione.

Pro sighire custa formatzione dèpiat ischire lèghere e iscrìere su frantzesu , ogni sera li faghiat sas letziones de frantzesu, ogni tantu si disanimaiat, tando chircaia de li dare unu pagu de s’enèrgia chi téniat nende.li chi dèpiat sighire s’iscola pro àere un’arte in manos suas pro su bene sou e de  sa famìlia. At cumpridu su cursu bene meda, custu l’at permissu de traballare 25 annos in una fabrica ispecialitzada in sas molas diamantadas pro foros industriales e non solu. Pietrinu est  diventadu unu bonu operaiu apretzadu dae sos ingenieris e dae sos cumpanzos de traballiu.  Operaiu de cussèntzia, non perdiat mai una tzoronada nen cando faghiat su minadore e nen  cando fiat in fabrica,in domo téniat manos de oro, sos accontzos  los faghiat semper totus issu. 

In su 1964 amus àpidu un’àtera fiza, sa vida nostra pariat bene incaminada, cando a pusti de carchi mese custa pitzinna ruet malaida, sos dutores nos annùntziant chi téniat sa talassemia major, cumintzamus a vìvere sas tribulias de custa maladia, in cussos annos pagu connota in Belgio. Dae tando tota s’atentzione mia fiat pro custa cara fiza malaida,  prus s’agravaiat e prus la téniat contu. Deo e  Pietrinu amus vìvidu annos  difitziles. Sa  cara fiza nostra, coriccina, est morta chi téniat solu vinti unu annu, cun issa pariat mortu puru s’amore tra Pietrinu e deo, sa  maladia nos at postu a terra, fimis gasi pro nos separare. A fortza de pensare a sa vida, a su disastru ch’amus vìvidu paris cun sa maladia de fiza nostra, una die l’apo nàradu – E si torramus a cumintzu ite nde naras? Nois non pòdimus vìvere  unu sena s’àteru!- Nos semus abbratzados e  amus prantu a succutu che pizinneddos e amus sighidu paris sa vida a manu tenta finas a sa die tres de su mese de bennargiu de custu duamitza e seighi. Pietrinu at ispiradu in bratzos mios e de fiza nostra e cun su nebode afacca.

Dae paritzos annos téniat sa maladia de Alzheimer, maladia ischifosa chi distruet sa memoria de sa pessona e totu s’éssere sou. L’amus assistidu in domo cun affetu e amore deo cun fiza nostra, su maridu e sos tres fizos, bellos che fiores, non mi sentiat de nche lu sistemare in sas istitutziones, semus bistados paris finas a s’ùrtimu respiru. Como mi sento perdida, sa presèntzia sua mi mancat e mancat a tota sa  famìlia.

 Sessant’annos sunt colados dae s’annu de su 55, in sas ùrtimas dies de  vida si puru non fia sigura chi  cumprèndiat su chi naraiat l’apo nàradu chi semus bistados fortunados de vìvere cussos annos paris, fortunados de àere ischidu afrontare sas dificultades e su dolore ca vìvidu sa famìlia nostra, fortunados de bìdere sos fizos de fiza nostra crèschere, fortunados de nos èssere amados e àere  mantesu s’amore e s’istima chi tenimis unu pro s’àteru.  Sa vida at sas leges suas, ischia chi fiat bènnida s’ora sua de  mi lassare.

Oe in sos pensamentos mios non b’est prus su “cras” sunt totu pro sos deris chi amus vìvidu  paris,   prus m’abbaido sas fotografias de sos annos nostros regortos in s’album de sos ammentos e prus m’abizo chi in  coro meu  apo pro ISSE su matessi amore. Pietrinu m’est bistadu fradile educadu, delicadu e atentzionadu, m’est bistadu maridu e amante innamoradu semper de prus, m’est bistadu de agiudu in totu su chi faghia.  Pietrinu, dae cussa prima die de su 55’, est bistadu s’ùnicu cumpanzu de sa vida mia.

Sos annos nostros regortos

Como so prus morta de bia!

Nd’apo sos bratzos mortos,

Ti penso e penso a sa chi fia,

Sos ammentos si sunt isortos

Ma, fritos sunt sena alligria!

Gosu no ant prus pro a mie,

Chi  mi chertzos in bratzos a tie!